ارزش افزوده بخش خدمات در جهان

ناظر اقتصاد: در این مقاله، سهم ارزش افزوده بخش خدمات (درصد از GDP) در کشورها و مناطق مختلف جهان با ایران مقایسه شده است و به شرح نمودارهای زیر ارائه می‌گردد.

نمودار فوق هم که سهم ارزش افزوده بخش خدمات از GDP در ایران را با سه گروه درآمدی کشورها اعم از درآمد بالا، متوسط و پایین را مورد مقایسه قرار می‌دهد. نمودار به خوبی نشان می‌دهد که سهم از تولید ناخالص داخلی ایرانی کاملا مشابه متوسط کشورهای دارای درآمد متوسط است.

نمودار فوق هم که سهم از GDP در ایران را با برخی از کشورها جهان مورد مقایسه قرار می‌دهد. در سال ۲۰۱۶ سهم از GDP ایران بالاتر از کشورهایی مثل ترکیه، مالزی، چین، هند و حتی کره جنوبی بوده است. این امر تا حدی به خاطر تحریم‌های نفتی و کاهش درآمدهای نفتی ایران که جزئی از بخش صنعت به شمار می‌رود است.

سهم ارزش افزوده خدمات از GDP ایران بالاتر مناطقی چون جهان عرب و منا بوده است. با این حال، عملکرد ایران فاصله زیادی با کشورهای عضو OECD، اروپا و آسیای شرقی دارد.

سهم ارزش افزوده فعالیت‌های خدماتی

در قسمت قبل سهم کلی بخش خدمات از ارزش افزوده ایجاد شده در کشورها را مورد مقایسه قرار دادیم. حال بر اساس آخرین داده‌های OECD به مقایسه سهم فعالیت‌های مختلف از ارزش ایجاد شده در کشورها پرداخته می‌شود. بر همین اساس، جدول زیر اطلاعات کلی برخی از کشورهای عضو و غیر عضو OCED از نظر سهم فعالیت‌های مختلف از ارزش افزوده ایجاد شده در خدمات برای سال ۲۰۱۷ را نشان می‌دهد.

شایان ذکر است، در بانک داده‌های OECD فعالیت‌های مختلف خدماتی در ۷ گروه زیر طبقه بندی شده‌اند. به عبارت دیگر آمار ارزش افزوده برخی از فعالیت‌ها در ترکیب با یکدیگر ارائه شده است:

1. خدمات مالی، بانک و بیمه
2. عمده فروشی، خرده فروشی، حمل و نقل و لجستیک، خدمات رفاهی، غذایی و هتلداری
3. اطلاعات و ارتباطات
4. املاک و مستغلات
5. خدمات تخصصی، خدمات علمی و خدمات تعمیرات
6. خدمات دولتی، دفاعی، آموزش، سلامت و خدمات اجتماعی
7. سایر خدمات

جدول ۴. سهم فعالیت‌های مختلف از ارزش افزوده ایجاد شده در بخش خدمات اقتصادهای مختلف برای سال ۲۰۱۷

ماخذ: https://data.oecd.org/natincome/value-added-by-activity.htm

نمودار زیر اطلاعات جدول فوق را به شکل بهتری نمایش می‌دهد. در این نمودار مشاهده می‌شود که سهم خدمات مالی و بیمه‌ای از ارزش افزوده ایجاد شده در کل اقتصاد در انگلستان و کره جنوبی بیش از همه است. مکزیک و ترکیه به عنوان کشورهای در حال توسعه سهم بیشتری در عمده و خرده فروشی، حمل و نقل، خدمات رفاهی و هتلداری دارند. فرانسه نسبت به بقیه سهم بیشتری در خدمات دولتی، دفاعی، آموزشی، سلامت و خدمات اجتماعی دارد.

خدمات در ترکیه

حال به منظور درک روند تغییرات سهم فعالیت‌های مختلف در خدمات به بررسی موردی چند کشور پرداخته می‌شود. نمودار زیر روند تغییرات برای ترکیه را نشان می‌دهد.

این نمودار نشان می‌دهد که در گذر زمان (از ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸) سهم خدمات تخصصی و علی از ارزش افزوده بیشتر شده و سهم املاک و مستغلات کمتر می‌شود. سایر فعالیت‌ها کم و بیش ثابت بوده‌اند.

خدمات در اندونزی

برای اندونزی خواهیم داشت:

برای اندونزی هم سهم خدمات تخصصی و علمی افزایش می‌یابد با این تفاوت که سهم املاک و مستغلات کاهش نمی‌یابد. دلیل این عمر رشد سهم کلی خدمات از اقتصاد است. به طوری که هر ساله سهم خدمات به دلیل افزایش زیاد در خدمات تخصصی و علمی افزایش می‌یابد.

برای کشورهای توسعه یافته تغییرات چندان قابل توجه نبوده است. برای مثال تغییرات در ترکیب بخش خدمات اقتصاد ژاپن به صورت نمودار زیر می‌باشد. به نظر می‌رسد سهم برخی از فعالیت‌ها تا حدودی کاهش نشان می‌دهد. این امر می‌تواند باعث کاهش سهم بخش خدمات از اقتصاد ژاپن باشد.

ارزش افزوده بخش خدمات در ناحیه یورو

ناحیه یورو (EU) نیز تغییرات خاصی را شاهد بوده است.

ناحیه یورو نیز افزایش کمی در سهم فعالیت‌های خدمات تخصصی و علمی نشان می‌دهد.

ارزش افزوده بخش خدمات در برزیل

برزیل نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه تغییرات قابل توجهی را در بخش خدمات اقتصاد خود شاهد بوده است.

برزیل در فعالیت‌های دولتی، دفاع، آموزش، سلامت و خدمات اجتماعی نرخ رو به رشدی دارد. همچنین سهم املاک و مستغلات نیز افزایش می‌یابد.

خدمات در مکزیک

و اما مکزیک نیز تغییرات گسترده‌ای در ترکیب بخش خدمات اقتصاد خود شاهد بوده است.

مکزیک در خدمات عمده فروشی، خرده فروشی، حمل و نقل و خدمات رفاهی هتلداری افزایش قابل توجهی را نشان می‌دهد.

ارزش افزوده خدمات در کره جنوبی

و اما کره جنوبی نیز که همواره به عنوان یکی از بنچ مارک‌های (Benchmark) ایران قلمداد شده است، ظاهرا به حدی توسعه یافته که به ثبات در ترکیب بخش خدمات خود رسیده است.

ارزش افزوده بخش خدمات در ایران

متاسفانه آمار سهم ارزش افزوده فعالیت‌های خدماتی در اقتصاد ایران چندان در دسترس نیست. در واقع آمارهای موجود نیز قدیمی هستند. همچنین، تفاوتی با گروه‌بندی مورد استفاده توسط OCED دارند. برای همین مقایسه قابل استنادی نمی‌توان بین ایران و کشورهای عضو OCED داشت. به هر حال، آخرین آمار در دسترس به صورت زیر می‌باشد (وزارت اقتصاد، ۱۳۹۲).

به طور کل از این بخش می‌توان چنین استنباط کرد که سهم فعالیت‌هایی چون خدمات بانکی و بیمه‌ای از ارزش افزوده ایجاد شده در اقتصاد در کشورهای در حال توسعه افزایش می‌یابد و سهم فعالیت‌هایی چون املاک و مستغلات نیز کاهش می‌یابد.