بازار سرمایه گذاری خطرپذیر در سه ماهه نخست ۲۰۱۹

ناظر اقتصاد: مطالعات تجربی و نظری در زمینه سرمایه گذاری خطرپذیر، حکایت از این واقعیت دارند که در صورت فراهم بودن اکوسیستم مناسب کارآفرینی، یکی از بهترین و مناسب‌ترین شیوه توسعه طرح‌های فناورانه و نوآورانه سرمایه‌گذاری خطرپذیر است(Caselli & Negri, 2018).

سرمایه گذاری خطر پذیر

سرمایه‌گذاران خطرپذیر، واسطه‌های مالی هستند که به جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری در سبدی از کسب و کارهای فناورانه که دارای مخاطرات بالای اقتصادی است، اقدام می‌کنند. سرمایه‌گذاری به شیوه مشارکت در سهام است. بنابراین، برخلاف وام، متقاضی الزامی به ارائه وثیقه بازپرداخت سرمایه طی زمان معین و کوتاهی ندارد. سرمایه گذاری خطرپذیر تنها یک نهاد مالی نیستند و نقش فعالی در نظارت بر شرکت و کمک به رشدشان دارند. آن‌ها نمایندگانی را در هیئت‌مدیره شرکت‌ها منصوب می‌کنند تا در برنامه‌ریزی‌ها مشارکت داشته و دسترسی به منابع و بازارها را برایشان فراهم کنند(متوسلی و همکاران، ۱۳۹۶).

علی‌رغم افزایش روزبه‌روز نا اطمینانی و عدم قطعیت جهانی در همه جهات و همچنین تغییر مقررات مالیات و… بررسی‌های به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که در نیمه اول سال ۲۰۱۹ بیش از ۵۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خطرپذیر انجام شده است. این میزان سرمایه برای حدود ۲۶۵۷ قرارداد یا طرح صورت پذیرفته است. در این بین بازار سرمایه‌گذار خطرپذیر در چین و ایالات‌متحده بسیار قوی ظاهر شده است.

سرمایه‌گذاری بر اساس چرخه عمر در سال ۲۰۱۹

روند متوسط حجم قراردادهای جهانی برای بازه زمانی ۲۰۱۰-۲۰۱۹ بر اساس مراحل مختلف چرخه عمر در نمودار زیر نشان داده‌ شده است. چنانچه ملاحظه می‌شود سرمایه‌گذاری در مراحل ابتدایی کسب و کار شامل بذرپاشی و مرحله اولیه در سال‌های قبل مورد توجه سرمایه‌گذاران بوده است. اما وقتی روند را نگاه می‌کنیم متوجه خواهیم شد که هر چه از سال ۲۰۱۰ فاصله می‌گیریم تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در مراحل بعدی (رشد) کسب و کارها بیشتر و بیشتر شده است.

سرمایه گذاری خطرپذیر بر اساس سری در سال ۲۰۱۹

در این بخش به بررسی میانگین سرمایه گذاری خطرپذیر انجام‌شده در جهان بر اساس سری‌ (A,B,C) خواهیم پرداخت. اما قبل از ارائه آمارهای مربوط به این بخش بهتر است در رابطه با مفهوم سری توضیحی اجمالی ارائه شود. سری B، A و C ارتباطی با حروف الفبا ندارند. این حروف مربوط به مرحله‌ توسعه‌ شرکت‌هایی هستند که در حال افزایش سرمایه‌شان می‌باشند. سرمایه‌گذاری مرحله‌های B، A و C مراحلی هستند که به یک کسب و کار این امکان را می‌دهند که با جذب سرمایه روی پای خودش بایستد.

تفاوت اصلی بین مراحل سرمایه‌گذاری، سطح تکامل کسب و کارها، نوع سرمایه‌گذاران، افزایش سرمایه و نحوه‌ تخصیص نهایی آن است. سطوح سرمایه‌گذاری با یک‌فاز «سرمایه‌گذاری اولیه» (Seed funding) شروع می‌شوند و با سرمایه‌گذاری‌های سری A سپس سری B و سپس C ادامه می‌یابند. هنگامی‌که تمایز میان این مراحل را فهمیدید، راحت‌تر می‌توانید دنیای سرمایه‌گذاری را درک نمایید. سرمایه‌گذاری‌های سریB ، A و C بخشی از فرآیند تبدیل یک ایده‌ی هوشمندانه به یک شرکت جهانی و تکامل‌یافته برای IPO (عرضه اولیه سهام عمومی) محسوب می‌شوند.

اگرچه ممکن است آن‌ها به کسب و کار و کارآفرینی علاقه داشته باشند (مانند سرمایه‌گذاران فرشته)، اما آن‌ها سهمی از کسب و کار را به ازای دادن پول می‌خواهند. قبل از هر سطح سرمایه‌گذاری، یک ارزیابی از ارزش هر شرکت انجام می‌شود. ارزیابی‌ها از مسائلی نظیر مدیریت، موفقیت‌های پیشین، اندازه‌ بازار و ریسک حاصل می‌شوند. برای رشد شرکت، لازم است بسیاری از کارها (بخش‌ها) پس از تأمین بودجه انجام شود.

جذب بذر مایه (Seed funding)

شروع سرمایه‌گذاری را همچون کاشت یک ‌دانه برای تبدیل‌شدن به یک درخت تصور کنید. این سطح سرمایه‌گذاری، بذر (یا همان ایده) را برای شروع پرورش می‌دهد. هنگامی‌که با پشتکار بالا و سرمایه‌ سرمایه‌گذاران، درآمد کافی به دست آید، این بذر به یک کسب و کار بالغ یا «درخت» تبدیل‌شده است. میزان این سرمایه برای کسب و کارهای مختلف متفاوت است.

سرمایه‌گذاری سری A برای بهینه‌سازی است

پس‌ازاینکه کسب و کار برخی از موفقیت‌های پیشین خود را نشان داد، سرمایه‌گذاری‌های سری A برای بهینه‌سازی محصول و شناسایی دقیق‌تر کاربر انجام می‌شود. با این سرمایه‌گذاری حتی ممکن است فرصت‌هایی برای ارائه‌ محصول در بازارهای مختلف به دست آید. در این سطح، داشتن یک طرح برای توسعه یک مدل کسب و کار که سود بلندمدت را ایجاد کند، مهم است. در اغلب موارد، بنیان‌گذاران کسب و کار در مرحله‌ی شروع ایده‌های عالی دارند که باعث جذب کاربران مشتاق می‌شوند، اما این بنیان‌گذاران نمی‌دانند که چگونه باید از این ایده‌ها پول دربیاورند.

سری B برای ساختن است

سری B سرمایه‌گذاری برای بردن کسب و کار به سطح بعدی (بالاتر) و گذشتن از مرحله‌ شروع است. سرمایه‌گذاران برای افزایش پتانسیل ورود به بازار به شرکت‌های در حال ورود به این مرحله کمک می‌کنند. فرض کنید یک کیک بزرگ وجود دارد که در مرحله‌ A سرمایه‌گذاری پخته‌شده است. در سری B، سرمایه‌داران ریسک‌پذیر بیشتر به این توجه دارند که این کیک چگونه به نظر خواهد رسید و سهمی که از آن به دست خواهند آورد، چقدر بزرگ خواهد بود.

سری C زمان صعود است

در مراحل سری C، سرمایه‌گذاران سرمایه را صرف کسب و کارهای موفق می‌کنند و تلاش دارند تا سهم بیشتری از آن‌ها را به دست آورند. سری C مربوط به عالی شدن و البته رسیدن به اوج به‌صورت سریع و گسترده است. شرکت‌های سرمایه‌گذار در این مرحله‌ نهایی سرمایه‌گذاری‌های اندک خود را چند صد برابر خواهند کرد.

یک‌راه برای صعود شرکت به اوج، خرید شرکت‌های دیگر است.

با توجه به آمارهای منتشرشده، در سه ماهه نخست ۲۰۱۹ سرمایه‌گذاری سری B بیشترین صعود را نسبت به سرمایه‌گذاری‌های سری A همچنین مرحله بذرپاشی داشته است. میزان سرمایه گذرای انجام‌شده در این بخش حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده است، این میزان در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۷ میلیارد و در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است.

در سری D نیز چنانچه مشاهده می‌شود در سال ۲۰۱۹ رشد قابل ‌توجهی را نسبت به سال‌های دیگر شاهد هستیم، به ‌گونه‌ای که در نیمه اول امسال بیش از ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سری D انجام پذیرفته است که نسبت به ‌کل سال ۲۰۱۸ بیش از ۲۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. میزان سرمایه‌گذاری انجام ‌شده در سری C هم حدود ۲۹.۶ میلیارد دلار بوده است.

سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در تک‌شاخ‌ها در سال ۲۰۱۹

استارت آپهای تک‌شاخ کسب و کارهایی با مالکیت خصوصی هستند که ارزش آن‌ها بالای ۱ میلیارد دلار است. در فرهنگ استارتاپی جهان، به استارتاپایی که بتوانند وضعیت مناسبی از نظر کیفیت و ارزش مالی داشته باشند، استارتاپ تک‌شاخ‌ یا (Unicorn Startup) گفته می‌شود. این لغت اولین بار در سال ۲۰۱۳ توسط سرمایه‌گذاری به نام آیلین لی ارائه شد. تک‌شاخ‌ها ویژگی‌های نسبتاً یکسانی داشته‌اند.

به‌طور مثال ۹۴ درصد توسط مردها راه‌اندازی شدن و اکثر آن‌ها چهار سال فعالیت مداوم با هزینه‌های بسیار داشته‌اند تا تبدیل به یک تک‌شاخ شده‌اند. ازجمله بزرگ‌ترین استارتاپ‌های تک‌شاخ ، می‌توان به Uber ، Xiaomi ، Airbnb ، Dropbox و Pinterest اشاره کرد. به‌طور مثال Uber، یک استارتاپ تک‌شاخ آمریکایی است که در حوزه حمل‌ونقل فعالیت دارد و بیش از ۶۸ میلیارد دلار ارزش دارد.

همان‌گونه که در نمودار زیر قابل‌ ملاحظه است. در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹ بر روی ۲۵ کسب و کار تک‌شاخ‌ سرمایه گذاری خطرپذیر انجام‌شده است. چنانچه قابل‌ملاحظه است، میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده (برای تک‌شاخ‌ها) در سه ماهه اول ۲۰۱۹ حدود ۲۵ میلیارد دلار در تک‌شاخ‌ها سرمایه‌گذاری انجام‌شده است که البته این میزان نسبت به سال ۲۰۱۵ که نشان دهنده رشد سرمایه‌گذاری در تک‌شاخ‌ها می‌باشد. همچنین ذکر این نکته لازم است که تمایل سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری بر تک‌شاخ‌های موجود بیشتر از تک‌شاخ‌هایی است که به‌تازگی از مرحله استارت آپی وارد تک‌شاخی شده‌اند.

جمع‌بندی

در این گزارش، به بررسی وضعیت سرمایه گذاری خطرپذیر (VC)، در سه ماهه نخست سال ۲۰۱۹ پرداخته شد. آمارهای موجود حکایت از این دارد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر در طول چند سال اخیر روندی صعودی به خود گرفته است. به‌گونه‌ای که در نیمه نخست سال ۲۰۱۹ بیش از ۵۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذار خطرپذیر انجام‌گرفته است.

در سه ماهه نخست ۲۰۱۹ سرمایه‌گذاری سری B بیشترین صعود را نسبت به سرمایه‌گذاری‌های سری A همچنین مرحله بذرپاشی داشته است. میزان سرمایه گذاری انجام ‌شده در این بخش حدود ۲۰ میلیارد دلار بوده است، این میزان در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۷ میلیارد و در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است. همچنین آمارها حکایت از روند رو به رشد سرمایه‌گذاری بر روی کسب و کارهای تک شاخ (یونیکورن) می‌باشد.

تجربه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته در زمینه سرمایه گذاری خطرپذیر نشان می‌دهد که ایجاد تعدادی صندوق خطرپذیر توسط مؤسسات دولتی یا خصوصی نمی‌تواند منجر به رونق این شیوه تأمین مالی شود. لذا در گام اول اصلاحات نهادی بایستی به‌عنوان دستور کار سیاست‌گذاران حوزه تأمین مالی کشور صورت گیرد و به‌جای درگیری مستقیم به اصلاح نهادی پرداخته شود.