ناظر اقتصاد: این گزارش به بررسی نقش و اهمیت بنادر در اقتصاد کشورها می‌پردازد. در این گزارش دو بندر مهم سنگاپور و هامبورگ به صورت مشخص مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
برخورداری کشورها از مرزهای دریایی درحالی می‌تواند یک مزیت و برتری محسوب شود که کشورها بتوانند با بهره‌برداری و استفاده بهینه از ظرفیت‌های دریایی تحولی در صنعت حمل‌ونقل و صنایع وابسته به آن ایجاد کنند.
به جرات می‌توان گفت که همین بهره‌وری درست، می‌تواند جایگاه کشورها را در میان برترین‌های این حوزه مشخص کند تا جایی که بسیاری از کشورها به پایتخت حمل‌ونقل دریایی جهان شهرت یافته‌اند.
برای مثال، بکارگیری خط‌مشی‌های مناسب تجارت و قرارگیری در میان آسیا – اروپا، امروز سنگاپور را در جایگاهی قرار داده که ۴۰ سال پیش تصور آن برای کسی امکان نداشت. حتی ۱۰ سال پیش سنگاپور در زمینه تحقیقات دریایی و ارتباط میان شرکت‌های خارجی و داخلی در این کشور بسیار ضعیف بود اما امروز رهبری این شهر در تمام حوزههای دریایی به اندازه‌ای قوی عمل کرده که توانسته جایگاه نخست جهان را به خود اختصاص دهد؛ اگرچه اسلو در کشور نروژ از اقتصاد و فناوری دریایی قوی برخوردار است اما به دلیل اهمیت هامبورگ به عنوان شهر بندری اروپایی در رده‌بندی این گزارش، پس از این شهر (هامبورگ) قرار گرفته است.
هر دوی این شهرها به همراه لندن و رتردام در تلاش برای رهبری فعالیت‌های دریایی هستند.
لندن نیز درحال حاضر از لحاظ اقتصاد دریایی و قوانین در برترین جایگاه دنیا قرار گرفته و رتردام نیز در زمینه فعالیت‌های بندری و لجستیک در دنیا پیشتاز است. شانگهای و هنگ‌کنگ نیز در فهرست ۵ شهر برتر دنیا در این زمینه قرار گرفته‌اند.
چین به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور دنیا، دارای بزرگترین کارخانههای کشتی‌سازی در دنیاست. این کشور همچنین ۶ بندر از ۱۰ بندر برتر دنیا را در خود جای داده است و از سوی دیگر هنگ‌کنگ نیز سعی دارد تا به هاب دریایی منطقه بدل شود. اما براساس پیش‌بینی کارشناسان، تا ۵ سال آینده شهر سنگاپور جایگاه خود را در میان پایتخت‌های دریایی جهان حفظ خواهد کرد و شانگهای به مقام دوم برترین شهر دریایی دنیا صعود خواهد کرد و رقابت بر سر اخذ عنوان برترین شهر بندری اروپایی میان ۴ کشور یادشده (هلند، انگلیس، نروژ، آلمان) بر جا خواهد ماند. از سوی دیگر انتظار می‌رود دوبی نیز پس از اخذ عنوان برترین شهر دریایی خاورمیانه به یکی از برترین‌ها در دنیا بدل شود.
بندر سنگاپور
بندر سنگاپور یکی از بنادر قدیمی در منطقه آسیای جنوب شرقی است که قدمت آن به قرن نوزدهم میلادی می‌رسد. بندر سنگاپور درحال حاضر با ۶۰۰ بندر در نقاط مختلف کره زمین در ۱۲۳ کشور دنیا در ارتباط و هم‌اکنون شلوغ‌ترین بندر دنیا در زمینه حجم کل مواد حمل‌شده است. این بندر یک‌چهارم کل کانتینرهای حمل‌شده در جهان را زیرپوشش خود قرار داده و شلوغ‌ترین بندر کانتینری جهان نیز محسوب میشود.
این بندر همچنین بزرگترین بندر پالایشگاهی جهان است و در حدود نیمی از نفت جهان در این بندر پالایش میشود. به علت اینکه کشور سنگاپور دارای زمین و منابع طبیعی فراوانی نیست، این بندر نقش مهمی در واردات این مواد و سپس صادرات (مطالعه مقاله روش‌های صادرات) آنها پس از انجام اقدامات تولیدی روی آنها دارد. بندر سنگاپور درحال حاضر دارای ۴۵ اسکله و طول ساحل آن در حدود ۱۲ هزار متر است که با این احتساب منطقه‌ای به وسعت تقریبی ۴ کیلو مترمربع را به خود اختصاص داده است.
این بندر دارای ۴ پایانه بزرگ است که به وسیله ۱۴۷ جرثقیل ساحلی بزرگ پشتیبانی میشود. این پایانهها درحال حاضر به ۲۰۰ خط کشتیرانی خدمات ارائه می‌دهند. بدین ترتیب هر روزه از این بندر به سوی بنادر دیگر دنیا کالا ارسال شده یا دریافت میشود و این مسئله به خودی خود اهمیت این بندر را نشان می‌دهد.
سنگاپور هم‌اکنون به‌عنوان دروازه تجارت در آسیای جنوب شرقی مطرح است و یک منطقه تجاری بزرگ به‌شمار می‌رود. هم‌اکنون این کشور حدود ۵ میلیون نفر جمعیت دارای درآمد ناخالص داخلی سالانه به ارزش ۳۰۰ میلیارد دلار است. درآمد سرانه سالانه هر سنگاپوری در حدود ۴۰ هزار دلار است که از این نظر بیست و پنجمین کشور دنیا به‌شمار می‌رود و در رده کشورهای با درآمد بالا قرار می‌گیرد. بخش‌های صنعت و خدمات در این کشور از رشد بالایی برخوردار بوده و توانسته‌اند سرمایه‌گذاری زیادی را به خود جذب کنند.
تاثیرگذارترین بخش حمل‌ونقل
اما در این میان بخش حمل‌ونقل یکی از بخش‌های تاثیرگذار در اقتصاد این کشور است و یکی از منابع مهم درآمد این کشور ترانزیت کالا است. داشتن زیرساخت‌های قوی و مستحکم به همراه حاکمیت قوی و برنامه‌ریزی مناسب در این زمینه ازجمله عوامل مهم رشد این بخش است. هم‌اکنون بندر سنگاپور چند سالی است که لقب تجاری‌ترین بندر دنیا را به دست آورده و در سال ۲۰۰۵ نیز جایزه بهترین بندر در زنجیره تامین را به خود اختصاص داد.
نیمی از صادرات در سنگاپور را بخش صادرات مجدد به خود اختصاص داده و این تنها به علت قدرت بالای این کشور در بخش حمل‌ونقل و ارائه تسهیلات مناسب به مشتریان است. این کشور درحال حاضر بنا بر آمارهای منتشر شده از سوی بانک جهانی پنجمین کشور دنیا از نظر امنیت سرمایه‌گذاری است که یکی از دلایل این امر داشتن زیرساخت‌های قوی در بخش حمل‌ونقل این کشور است.
تجارت یکی از بخش‌های مهم در کشور سنگاپور به شمار می‌رود و دولت این کشور سال‌هاست با حذف تعرفهها، به این بخش کمک کرده تا بتواند با بخش‌های مشابه در کشورهای منطقه رقابت کند. درحال حاضر این کشور هفتمین کشور تجاری جهان به شمار می‌رود و به کشورهای اروپایی و امریکا صادرات دارد. در ۵ سال گذشته به طور میانگین سالانه ۵.۱ میلیارد تن کالا از بندر سنگاپور ترانزیت و ۳۳ میلیون کشتی وارد آن میشود. این حجم بالای خدمت‌رسانی توانسته به طور میانگین ۱۰۰ میلیارد دلار برای این بندر درآمد داشته باشد.
اداره بندر سنگاپور دومین سازمان درآمدزا در این کشور به شمار می‌رود و از ثبات مالی بالایی برخوردار است. رشد صنعت حمل‌ونقل دریایی در این کشور موجب شده تا شرکت‌های حمل‌ونقل جدیدی در این کشور ایجاد شده و علاوه بر جذب درآمد بالا برای این کشور، مشاغل فراوانی را نیز در این بخش به وجود آورد. هم‌اکنون نزدیک به هزار شرکت حمل‌ونقل در این کشور فعالیت می‌کنند.
سنگاپور مهمترین منطقه نفتی در آسیای جنوب‌شرقی است. این درحالی است که این کشور دارای منابع نفتی نیست ولی با در اختیار داشتن ناوگان بزرگی از کشتی‌ها و شبکه حمل‌ونقل قوی توانسته نفت بسیاری از کشورهای دنیا را برای پالایش به خود جذب کند و پس از پالایش و استخراج مواد باارزش از آن، محصولات را با قیمتی بالاتر به این کشورها بازگرداند.
همچنین این بندر به‌عنوان یک نقطه تجاری برای انبار کالاها و سپس صدور به نقاط دورافتاده دنیا حائز اهمیت است که این امر تنها در سایه در اختیار داشتن امکانات تکنولوژیکی قوی و مدیریت مناسب به دست آمده و به مشتریان اطمینان داده که کارهایشان به سرعت و باامنیت بالا در این بندر انجام میشود.
بندر سنگاپور با افزایش ۵ درصدی ظرفیت، میزان جابه‌جایی کانتینرها در این بندر را به ۹.۳۳ میلیون تی‌ای‌یو در سال ۲۰۱۴ رساند. مقامات این بندر از گسترش و در نهایت انتقال بندر سنگاپور به مکان جدید و تجهیز آن به برترین امکانات خبر داده و اعلام کرده‌اند هدف جابه‌جایی سالانه ۶۰ میلیون تی‌ای‌یو کانتینر در سال را در سر می‌پرورانند.
بندر هامبورگ
بندر هامبورگ در کناره دریای شمال و رودخانه آلب در شمال آلمان قرار دارد و به عنوان دروازه تجارت آلمان و اروپا شناخته میشود. این بندر بزرگترین بندر آلمان، دومین بندر بزرگ اروپا و یازدهمین بندر بزرگ دنیا در زمینه تعداد کانتینرهای جابه‌جا شده در یک سال است.
مساحت این بندر در حدود ۷۴ کیلومتر مربع بوده که در حدود ۴۳ کیلومتر مربع از آن در خشکی قرار دارد. این بندر دارای بیش از ۳۲۰ اسکله و ۴۱ کیلومتر مربع خطوط ساحلی به همراه ۲۰۰ ایستگاه رایانه‌ای کنترل کشتی‌هاست.
در این اسکلهها جرثقیل‌های غول‌پیکری برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها تعبیه شده که می‌توانند در روز بیش از ۲۵۰۰ تی‌ای‌یو کانتینر را جابه‌جا کنند و به هر نوع کشتی این اطمینان را بدهند که در کمتر از یک روز این بندر را ترک خواهد کرد.
همچنین این بندر به خاطر امکانات فوق‌العاده در زمینه لجستیک، به‌عنوان بندری واسطه برای توزیع کالا به بنادر کوچک‌تر شناخته میشود. بندر هامبورگ دروازه تجارت آلمان به شمار می‌رود و با جابه‌جایی سالانه نزدیک به ۹ میلیون تی‌ای‌یو کانتینر، نقش مهمی را در اقتصاد آلمان و اروپا برعهده دارد. اهداف کلی این بندر دستیابی به مزیت اقتصادی، افزایش کارآیی سازمانی و ایجاد انعطاف‌پذیری در ساختار بندر است. درآمد این بندر سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون یورو است.
جایگاه بنادر ایران کجاست؟
ایران که بنا به موقعیت ممتاز جغرافیایی، سال‌هاست یکی از پایگاههای بندری جهان به‌شمار می‌رود مطلوبیت بنادر خود را با مزیت جغرافیایی منطبق نساخته است.
این موقعیت اگرچه در ۳۰ سال اخیر تغییراتی داشته اما جایگاه ایران در بین بنادر جهان، چندان تغییر محسوسی نکرده است. شکل‌گیری بنادر نسل دوم از سال‌های دهه ۷۰ آغاز شده و بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه خود را از آن عبور داده‌اند و اینک سال‌هاست که بنادر منطقه هم خود را با استانداردهای بنادر نسل سوم منطبق کرده‌اند اما بنادر ایران همچنان در فهرست بنادر نسل دوم قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد اهتمام به ارتقا و توسعه به سطح بنادر نسل سوم در دستور کار باشد. ایران با جابه‌جایی ۲۷ میلیون تی‌ای‌یو کانتینر در منطقه خلیج‌فارس سهم ۵درصدی در عرصه جهانی دارد.
جمع‌بندی
این گزارش به بررسی نقش بنادر در اقتصاد کشورها پرداخت. از جمله مهمترین بنادر بین‌المللی بندر سنگاپور و هامبورگ است که در این گزارش بر نقش آنها در توسعه اقتصادی کشورهای سنگاپور و آلمان تاکید گردید.
برخورداری کشورها از مرزهای دریایی درحالی می‌تواند یک مزیت و برتری محسوب شود که کشورها بتوانند با بهره‌برداری و استفاده بهینه از ظرفیت‌های دریایی تحولی در صنعت حمل‌ونقل و صنایع وابسته به آن ایجاد کنند.
ایران، علی‌رغم پتانسیل بالایی که در زمینه اقتصاد دریا و بندر دارا است، از جایگاه مناسبی در این زمینه برخوردار نیست.
سلام و تشکر بابت مطالب مفیدی که ارائه میکنید.
چرا بنادر در ایران به خوبی کار نمیکنند؟ در رابطه با این چیزی ننوشتید
با سلام و تشکر از حسن نظر جنابعالی
با توجه به محدودیت میزان صفحاتی که میشود در سایت بارگذاری کرد، در این مقاله نتوانستیم به علل عدم موفقیت بنادر در ایران بپردازیم و از این نظر حق با شما است.
در پست های آتی مقاله ای مجزا در رابطه با این مهم تدوین و خدمت عزیزان ارائه خواهد گردید.
اما چند مورد از مهمترین دلایل عدم موفقیت به نبود سیاست گذاری مناسب در زمینه اقتصاد دریا در کشور بر می گردد؛ ضمن اینکه رویکرد سنتی مسئولان از یک طرف و نیز مردم بومی مناطق ساحلی و بندری از طرفی دیگر منجر به ناکارامدی بنادر کشور شده است.
ممنون از سایت خوبتون