ناظر اقتصاد: در میان همه پیامدهای بالفعل و بالقوه فناوری زنجیره بلوکی یا بلاک‌چین برای بخش‌های مختلف اقتصاد از جمله بخش انرژی، مصرف انرژی رمزارزها به ویژه مصرف انرژی بیت‌کوین ، توجه همگان را به خود جلب کرده است. اخیرا در کشور نیز چندین فارم یا مزرعه تولید رمزارز یا ارز دیجیتال به دلیل مصرف زیاد انرژی برق تعطیل و بعضاً پلمپ شده‌اند.
در سطح جهانی، زمانی که قیمت بیت‌کوین در سال ۲۰۱۷ سر به فلک کشید و از ۹۰۰ به ۲۰.۰۰۰ دلار رسید، نگاه‌ها به پیامدهای این رمزارز برای بخش انرژی و محیط زیست معطوف گردید. مقالات و گزارش‌های متعددی در این خصوص منتشر شد؛ برخی از گزارش‌ها حاکی از آن بود که شبکه بیت‌کوین به اندازه کشورهای با اندازه متوسط، برق مصرف می‌کند و این میزان در سال ۲۰۱۹ برابر با مصرف ایالات متحده و در سال ۲۰۲۰ برابر با مصرف کل دنیا خواهد شد.
علت مصرف انرژی بیت‌کوین ؟
برای درک چرایی و چگونگی مصرف برق توسط بیت‌کوین، باید ابتدا نگاهی به فناوری پایه آن یعنی بلاک‌چین بیاندازیم. بلاک‌چین به زبان ساده، راه جدیدی برای انجام و ثبت تراکنش‌های مختلف مانند ارسال پول است. در حالت سنتی، یک مقام رسمی مرکزی مانند بانک تراکنش‌ها را ثبت و تأیید می‌کند. بلاک‌چین این قدرت مرکزی و دفاتر آن را حذف می‌کند و به جای آن دفتری دارد که در میان شبکه‌ای از رایانه‌ها که نرم‌افزار خاص بلاک‌چین در آنها کار می‌کند، توزیع شده و اعتبار آن تأیید می‌شود.
با حذف مقام یا قدرت رسمی مرکزی و مورد اعتماد، بلاک‌چین به یک سازوکار اجماع نیاز دارد تا بتواند اعتماد را در سرتاسر شبکه بوجود آورد. در مورد بیت‌کوین، این اجماع از طریق روشی به نام اثبات کار به دست می‌آید که در آن کامپیوترهای شبکه یا همان ماینرها (استخراج‌کننده ارز دیجیتال)، با یکدیگر برای حل یک معمای پیچیده ریاضی رقابت می‌کنند. هر حدسی که یک ماینر برای حل معما انجام می‌دهد، “هش” نام دارد.
به محض حل شدن معما، آخرین بلوک تراکنش‌ها مورد تأیید قرار گرفته و به زنجیره تراکنش‌ها افزوده می‌شود. ماینری که نخست به جواب معما برسد، بیت‌کوین‌های جدید و هزینه‌های پرداختی برای تراکنش‌های شبکه را به عنوان جایره دریافت می‌کند. به میزان سرعتی که یک ماینر موفق به حل هش می‌شود، نرخ یا قدرت هش گفته می‌شود. بنابراین، انرژی مصرفی بیت‌کوین صرف رقابت فزاینده کامپیوترها در فرآیند اثبات کار می‌گردد. البته زیرساخت‌های غیر آی‌تی مانند روشنایی و خنک‌کننده سیستم نیز برق مصرف می‌کنند.
برآورد مصرف انرژی بیت کوین
تنوع روش‌های محاسبه، محدود بودن دسترسی به داده‌ها و شرایط بسیار متغیر صنعت رمزارزها مثل نوع سخت‌افزار مورد استفاده و هزینه برق و میزان خنک‌سازی مورد نیاز، برآورد میزان مصرف انرژی بیت‌کوین را دشوار ساخته است. برآوردهای مختلف از مصرف سالانه برق بیت‌کوین بین ۲۰ تا ۸۰ تراوات ساعت (هزار میلیارد وات ساعت) معادل یک تا سه صدم درصد مصرف جهانی برق متغیر است.
این میزان در مقایسه با مصرف برق در فناوری‌های نوظهوری همچون خودروهای برقی (۵۸ تراوات درسال ۲۰۱۸) بالاست اما در مقایسه با مصرف نهایی برای انواع خنک‌سازی خانگی و صنعتی (۲۰۲۰ تراوات در سال ۲۰۱۶) بسیار کم است. درحال حاضر حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد بیت‌کوین دنیا در چین تولید می‌شود که بیش از دو سوم برق مصرفی آن از زغال سنگ تولید می‌شود.
همانطور که گفته شد، برخی پیش‌بینی‌ها در سال ۲۰۱۷ از مصرف کل انرژی دنیا تا سال ۲۰۲۰ توسط بیت‌کوین خبر دادند. این قبیل پیش‌بینی‌ها پیشتر درخصوص مصرف انرژی اینترنت نیز صورت گرفته بود؛ نشریه فوربس در سال ۱۹۹۹ در مقاله‌ای پیش‌بینی کرده بود طی یک دهه آتی، نیمی از برق تولید جهان توسط اقتصاد دیجیتالی اینترنتی مصرف خواهد شد.
چشم‌انداز مصرف انرژی بیت‌کوین بسته به بهبود کارایی سخت‌افزارها، قیمت بیت‌کوین و محدودیت‌های مقرراتی روی مسأله ماینینگ و استخراج بسیار متغیر خواهد بود.
لازم به ذکر است که بیت‌کوین تنها یکی از رمزارزهای مبتنی بر فناوری بلاک‌چین است و ارزهای دیجیتال متعدد دیگری نیز وجود دارند. اتریوم دومین رمزارز بزرگ از لحاظ ارزش بازار است که تراکنش‌های آن دو برابر بیت‌کوین بوده لکن مصرف برق آن یک سوم برق مصرفی بیت‌کوین است.
به نظر می‌رسد مصرف انرژی بیت‌کوین و بلاک‌چین تنها بخشی از داستان بلاک‌چین و انرژی است و با توجه به ابعاد و تأثیرات گسترده بلاک‌چین، این داستان همچنان ادامه دارد.
