به گزارش ناظر اقتصاد، ایمان چراتیان، صالح گل تبار و کارلا دنیلا کالا، پژوهشگران اقتصادی جهاد دانشگاهی و دانشگاه ماردل پلاتا آرژانتین در مطالعه‌ای تجربی با موضوع عوامل منطقه‌ای مؤثر بر ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران نشان دادند که ورود بنگاه‌ها به بازار تحت تأثیر عوامل منطقه‌ای است در حالی که این تأثیرگذاری در بنگاه‌های خرد، کوچک، متوسط و بزرگ همگن نمی‌باشد.
این مقاله که در نشریه سال ۲۰۱۹ انجمن تحقیقات اقتصادی (Economic Research Forum) به چاپ رسیده است، ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران را (در هریک از استان‌های کشور) به تفکیک اندازه‌های مختلف بنگاه (بنگاه‌های خرد، بنگاه‌های کوچک، بنگاه‌های متوسط و بنگاه‌های بزرگ) و به روش اقتصادسنجی فضایی طی دوره زمانی ۲۰۰۰- ۲۰۱۵ مورد بررسی قرار داده است.
محققان این پژوهش اظهار می‌کنند که علیرغم گسترش چشمگیر ادبیات اقتصادی در ارتباط با شناسایی عوامل موثر منطقه‌ای در ورود بنگاه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی، این ادبیات در کشورهای در حال توسعه کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اقتصاد ایران در جهت بهبود فضای کسب‌وکار، همانند بسیاری از کشورهای در حال توسعه با چالش‌هایی همچون تنوع‌بخشی به اقتصاد نفتی و گسترش کسب‌وکار در مناطق و استان‌های مختلف، مواجه است تا تفاوت‌های حاد منطقه‌ای از نظر دستمزد، مهارت‌های نیروی کار و تمرکز بنگاه‌ها در حاشیه شهرهای بزرگ را، بهبود بخشد.
بنا بر شواهد مقاله، علیرغم آن که در برنامه‌های اخیر توسعه کشور سیاست‌های کارآفرینی ملی و منطقه‌ای گنجانده شده، راه‌اندازی کسب‌وکار تا حد زیادی به نوسانات متغیرهای کلان بویژه تحریم‌های اقتصادی وابسته بوده است. بنابراین وجود ارتباط بین سیاست‌های کارآفرینی ملی و منطقه‌ای و شوک‌های کلان اقتصادی که می‌توانند منجر به آسیب‌پذیری محیط کسب‌وکار شوند، اهمیت مطالعه مذکور را بیش از پیش آشکار می‌کند.
بر اساس محاسبات نویسندگان، توزیع جغرافیایی ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران (در استان‌های ایران) بر اساس اندازه بنگاه و طی متوسط دوره زمانی ۲۰۰۰ – ۲۰۱۵ ، برای بنگاه‌های خرد (۱ تا۱۰ نفر کارکن)، کوچک (۱۰ تا ۴۹ نفر کارکن)، متوسط (۵۰ تا ۹۹ نفر کارکن) و بزرگ (۱۰۰ نفر کارکن و بیشتر) به تفکیک از این قرار است (شکل ۱ الی ۴ ):
همچنین بررسی روند نرخ ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران در کل کشور طی دوره زمانی حاضر نشان می‌دهد که این روند سیری نزولی را تجربه کرده است (شکل ۵). همان‌طور که مشاهده می‌شود در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ که دوره اوج تحریم‌های اقتصادی است نرخ ورود بنگاه‌ها به حداقل میزان خود رسیده است.
به طور مشخص، بر اساس نتایج به دست آمده از تخمین‌های صورت گرفته، نویسندگان نتیجه می‌گیرند که با افزایش نرخ بیکاری، ورود بنگاه‌های خرد به بازار افزایش می‌یابد و نیروی کار به سمت کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‌وکار خود گام برمی‌دارد. نویسندگان استدلال می‌کنند که طرح بنگاه‌های زودبازده اقتصادی نیز مبتنی بر همین اصل در کشور اجرا شد تا نیروی کار با دریافت تسهیلات اعتباری تشویق به راه‌اندازی کسب‌وکار فردی شود. همچنین نتایج این مطالعه حاکی از آن است که وابستگی به شرایط محیطی در بنگاه‌های خرد و کوچک، بیشتر است و درحالی‌که حضور و تجمع بنگاه‌های خرد و کوچک در یک منطقه جغرافیایی اثرات مثبتی بر ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران به همراه دارد، ازدحام بیش از حد موجب بروز اثرات منفی بر ورود بنگاه‌ها می‌شود.
از سوی دیگر، بنگاه‌های متوسط و بزرگ عمدتاً از عواملی مانند دسترسی به نیروی کار ماهر و شرایط طرف تقاضا (فقط بنگاه‌های متوسط) تأثیر می‌پذیرند. به‌طورکلی نتایج حاصل از مطالعه کل بنگاه‌ها نشان می‌دهد که اثر شدت مالی بدون توجه به‌اندازه بنگاه اثرات مثبتی بر ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران داشته و نیز ورود بنگاه‌ها در یک استان به‌طور منفی از نرخ ورود بنگاه‌ها در استان مجاور تأثیر می‌پذیرد. دیگر یافته پژوهش انجام‌شده حاکی از آن است که تحریم‌های اقتصادی و مالی در اغلب گروه بنگاه‌ها (به جز بنگاه‌های خرد) اثرات منفی داشته است.
درنهایت مؤلفان، در راستای پیشنهاد‌ات سیاستی بیان می‌کنند که شرایط منطقه‌ای هر بنگاه و ویژگی‌های بخصوص آن (مانند اندازه) باید در طراحی خط‌مشی‌های ورود به بازار موردتوجه سیاست‌گذاران حوزه کسب‌وکار قرار گیرد. لازم به ذکر است که این مقاله اولین مطالعه تجربی درزمینه عوامل مؤثر منطقه‌ای در ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران بوده که با استفاده از مدل اقتصادسنجی فضایی داده‌های پانلی مورد برآورد قرارگرفته است.
جهت دانلود اصل مقاله عوامل منطقه‌ای موثر بر ورود بنگاه‌ها در اقتصاد ایران کلیک کنید.
